بارکردن
تکایە چاوەڕێ بکە
سەدەف (Sedef)
بابەتی پزیشکی

سەدەف (Sedef)

پێداچوونەوەی دوایین: 2025/08/18

کورتەیەک

• زانیارییە سەرەتاییەکان: - پێناسەی نەخۆشی: سەدەف نەخۆشییەکی درێژخایەنی پێستە کە دەبێتە هۆی دروستبوونی پەڵەی ئەستوور و سوور لەسەر پێست، کە بە توێکڵێکی زیوویی دادەپۆشرێت. ئەم پەڵانە دەتوانن خورشتێکی زۆریان هەبێت و لە هەر شوێنێکی جەستەدا دەربکەون، بەڵام زۆربەی کات لەسەر ئەژنۆ، ئەنیشک، سەر و پشت دەردەکەون. - جۆری نەخۆشی: نەخۆشییەکی Autoimmune یە، واتە سیستەمی بەرگری لەش هەڵە دەکات و هێرش دەکاتە سەر خانەکانی پێست. - بڵاوبوونەوەی نەخۆشی: سەدەف نەخۆشییەکی باوە و نزیکەی ٢-٣٪ ی دانیشتوانی جیهان تووشی دەبن. دەتوانێت لە هەر تەمەنێکدا دەربکەوێت، بەڵام زۆربەی کات لە تەمەنی هەرزەکاری یان سەرەتای گەنجیدا دەست پێدەکات.

• تایبەتمەندییە پاتۆلۆژییەکان: - گۆڕانکارییەکانی جەستە: خێرابوونی گەشەی خانەکانی پێست. بە شێوەیەکی ئاسایی، خانەکانی پێست نزیکەی مانگێک دەخایەنێت تا گەشە دەکەن و دەمرن، بەڵام لە سەدەفدا، ئەم پرۆسەیە تەنها چەند ڕۆژێک دەخایەنێت. ئەمەش دەبێتە هۆی کۆبوونەوەی خانەکانی پێست لەسەر ڕووی پێست و دروستبوونی پەڵەی ئەستوور. - کاریگەری لەسەر ئەندامەکان: سەدەف بە شێوەیەکی سەرەکی کاریگەری لەسەر پێست دەکات، بەڵام دەتوانێت کاریگەری لەسەر نینۆکەکان و جومگەکان (Psoriatic Arthritis) هەبێت. - پرۆسەی نەخۆشی: نەخۆشییەکە بە شێوەیەکی درێژخایەنە و چەند قۆناغێکی هەیە، قۆناغی هەڵسانەوە (flare-ups) کە نیشانەکان توندتر دەبن و قۆناغی هێوربوونەوە (remission) کە نیشانەکان کەمتر دەبن یان نامێنن.

• گرنگی کلینیکی: - ئاستی مەترسی: سەدەف نەخۆشییەکی کوشندە نییە، بەڵام دەتوانێت کاریگەرییەکی زۆری لەسەر کوالێتی ژیانی کەسەکە هەبێت. - کاریگەری لەسەر ژیان: دەتوانێت ببێتە هۆی شەرمەزاری، خەمۆکی، دڵەڕاوکێ و کێشە لە پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکاندا. - پێداویستی چارەسەری: سەدەف پێویستی بە چارەسەری بەردەوام هەیە بۆ کۆنترۆڵکردنی نیشانەکان و ڕێگریکردن لە هەڵسانەوە. - ئەگەری چاکبوونەوە: سەدەف چارەسەری بنبڕی نییە، بەڵام بە چارەسەری گونجاو دەتوانرێت نیشانەکان کۆنترۆڵ بکرێن.

• تایبەتمەندییە تایبەتەکان: - نیشانە تایبەتەکان: پەڵەی سوور و ئەستوور لەسەر پێست کە بە توێکڵی زیوویی دادەپۆشرێت، خورشت، وشکبوونەوە و درزبوونی پێست، گۆڕانکاری لە نینۆکەکاندا. - جیاوازی لە نەخۆشییە هاوشێوەکان: سەدەف لەگەڵ نەخۆشییەکانی تری پێست وەکو ئێگزێما (Eczema) و قارچک دەکرێت تێکەڵ بکرێت، بەڵام پشکنینی پزیشکی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە دەستنیشانکردنی دروستدا. - خاڵە گرنگەکان: گرنگە کە زوو دەست بە چارەسەر بکرێت بۆ ئەوەی ڕێگری بکرێت لە بڵاوبوونەوەی نەخۆشییەکە و کاریگەرییەکانی کەم بکرێنەوە.

نیشانەکانی نەخۆشییەکە

  • * پەڵەی سوور و ئەستوور لەسەر پێست کە بە توێکڵی زیوویی دادەپۆشرێت.
  • * خورشتێکی زۆر لە پەڵەکاندا.
  • * وشکبوونەوە و درزبوونی پێست، کە ڕەنگە خوێنی لێ بێت.
  • * ئەستووربوون و ڕەقبوونی نینۆکەکان.
  • * کون کون بوونی نینۆکەکان.
  • * ئاوسان و ئازار لە جومگەکاندا (ئەگەر Psoriatic Arthritis هەبێت).
  • * هەستکردن بە سووتانەوە و ئازار لە پێستدا.

هۆکارەکانی نەخۆشییەکە

  • * بۆماوەیی (Genetics): ئەگەر کەسێک لە خێزانەکەت سەدەفی هەبێت، ئەگەری تووشبوونی تۆ زیاترە.
  • * سیستەمی بەرگری لەش (Immune System): سەدەف نەخۆشییەکی Autoimmune یە، واتە سیستەمی بەرگری لەش هەڵە دەکات و هێرش دەکاتە سەر خانەکانی پێست.
  • * هۆکارەکانی ژینگە (Environmental Factors): هەندێک هۆکاری ژینگەیی دەتوانن سەدەف دەست پێ بکەن یان خراپتری بکەن، وەکو سترێس، هەوکردن، برینداربوون و هەندێک دەرمان.
  • * هەندێک دەرمان وەکو Lithium و Beta
  • blockers دەتوانن سەدەف خراپتر بکەن.
  • @Risk Factors:
  • * مێژووی خێزانی: ئەگەر کەسێک لە خێزانەکەت سەدەفی هەبێت، ئەگەری تووشبوونی تۆ زیاترە.
  • * سترێس: سترێس دەتوانێت سەدەف دەست پێ بکات یان خراپتری بکات.
  • * جگەرەکێشان: جگەرەکێشان ئەگەری تووشبوون بە سەدەف زیاد دەکات و دەتوانێت چارەسەرکردنی سەدەف قورستر بکات.
  • * قەڵەوی (Obesity): قەڵەوی ئەگەری تووشبوون بە سەدەف زیاد دەکات.

چارەسەر

  • * چارەسەری موضعی (Topical Treatments): کرێم و دەرمانی تر کە ڕاستەوخۆ لەسەر پێست بەکاردەهێنرێن، وەکو کۆرتیکۆستیرۆیدەکان (Corticosteroids)، ڤیتامین D analogues، Retinoids و Calcineurin inhibitors.
  • * چارەسەری ڕووناکی (Light Therapy/Phototherapy): بەکارهێنانی تیشکی سەروو بنەوشەیی (UV) بۆ هێورکردنەوەی هەوکردن و هێواشکردنەوەی گەشەی خانەکانی پێست.
  • * دەرمانی سیستەمی (Systemic Medications): دەرمان کە دەخورێن یان دەدرێن لە ڕێگەی دەرزییەوە، وەکو Methotrexate، Cyclosporine و Biologics. Biologics دەرمانن کە سیستەمی بەرگری لەش ئامانج دەگرن.
  • * دەرمانی زارەکی (Oral Medications): وەکو Apremilast.

زانیاری خێرا

ناوی نەخۆشی: سەدەف (Sedef)
باوترین نیشانە: * پەڵەی سوور و ئەستوور لەسەر پێست کە بە توێکڵی زیوویی دادەپۆشرێت.

ڕێگاکانی خۆپاراستن

  • * پاراستنی پێست لە برینداربوون و وشکبوونەوە.
  • * کەمکردنەوەی سترێس.
  • * وازهێنان لە جگەرەکێشان.
  • * پاراستنی کێشی تەندروست.
  • * خۆپاراستن لە هەوکردنەکان.
  • * بەکارهێنانی کرێمی شێدارکەر (moisturizer) بە شێوەیەکی بەردەوام.

هۆکارە مەترسیدارەکان

  • * مێژووی خێزانی: ئەگەر کەسێک لە خێزانەکەت سەدەفی هەبێت، ئەگەری تووشبوونی تۆ زیاترە.
  • * سترێس: سترێس دەتوانێت سەدەف دەست پێ بکات یان خراپتری بکات.
  • * جگەرەکێشان: جگەرەکێشان ئەگەری تووشبوون بە سەدەف زیاد دەکات و دەتوانێت چارەسەرکردنی سەدەف قورستر بکات.
  • * قەڵەوی (Obesity): قەڵەوی ئەگەری تووشبوون بە سەدەف زیاد دەکات.

دەستنیشانکردن

  • * پشکنینی جەستەیی (Physical Examination): پزیشک پێستی تۆ دەپشکنێت بۆ ئەوەی پەڵەکان ببینێت و نیشانەکانی تر هەڵسەنگێنێت.
  • * بایۆپسی پێست (Skin Biopsy): ئەگەر پزیشک دڵنیا نەبێت لە دەستنیشانکردنەکە، ڕەنگە پارچەیەک لە پێست وەربگرێت بۆ پشکنینی لە ژێر مایکرۆسکۆپدا.
  • * پرسیارکردن دەربارەی مێژووی تەندروستی و خێزانی.

بەڕێوەبردن

  • * بەردەوامبوون لەسەر پلانی چارەسەری کە پزیشک دیاری کردووە.
  • * بەکارهێنانی کرێمی شێدارکەر بە شێوەیەکی بەردەوام بۆ پاراستنی پێست لە وشکبوونەوە.
  • * خۆپاراستن لە هۆکارەکانی دەستپێکردنی سەدەف، وەکو سترێس و برینداربوون.
  • * پەیوەندی بە گرووپەکانی پشتگیری سەدەف (Psoriasis support groups) بۆ وەرگرتنی زانیاری و پشتگیری لە کەسانی تر کە سەدەفیان هەیە.
  • * پشکنینی بەردەوام لەلایەن پزیشکی پسپۆڕی پێست (Dermatologist) بۆ چاودێریکردنی نەخۆشییەکە و گۆڕینی چارەسەر ئەگەر پێویست بکات.

زانیاری بەشداربوو

Mhammad Salm

Mhammad Salm

زیادکراوە: 2025/08/18