Diabetes Mellitus (نەخۆشی شەکرە)

کورتەیەک

نەخۆشی شەکرە حاڵەتێکی پزیشکی درێژخایەنە و بە بەرزبوونەوەی ئاستی گلوکۆز (شەکر) لە خوێندا دەناسرێتەوە. کاتێک ڕوودەدات کە جەستە یان ناتوانێت ئەنسۆلینی پێویست (هۆرمۆنێک کە شەکری خوێن ڕێکدەخات) بەرهەمبهێنێت یان ناتوانێت بە شێوەیەکی کاریگەر ئەو ئەنسۆلینەی بەرهەمی دەهێنێت بەکاربهێنێت.

نیشانەکانی نەخۆشییەکە

• زیادبوونی تینوێتی و برسێتی.
• زۆر میزکردن دابەزاندنی کێش بە شێوەیەکی ڕوون نەکراوە.
• ماندوێتی .
• کاڵبوونەوەی بینین.
• برینەکان کە بە هێواشی چاک دەبنەوە. زۆرجار هەوکردن.

هۆکارەکانی نەخۆشییەکە

• جۆری یەکەمی شەکرە: سیستەمی بەرگری لەش هێرش دەکاتە سەر خانەکانی بەرهەمهێنەری ئەنسۆلین لە پەنکریاسدا و لەناویان دەبات.
• جۆری دووەمی شەکرە: جەستە بەرگری لە ئەنسۆلین دەبێت، هەروەها پەنکریاس ناتوانێت ئەنسۆلینی پێویست دروست بکات. شەکرەی دووگیانی: گۆڕانی هۆرمۆنەکان لە کاتی دووگیانیدا کە وا دەکات جەستە کەمتر وەڵامی ئەنسۆلین بداتەوە.

ڕێگاکانی خۆپاراستن

• خواردنی تەندروست.
• چالاکیی جەستەیی بەردەوام.
• پاراستنی کێشێکی تەندروست.
• پشکنینی پزیشکی بەردەوام.
• بەڕێوەبردنی پەستانی خوێن و ئاستی کۆلیسترۆڵ.

هۆکارە مەترسیدارەکان

• جۆری یەکەمی شەکرە: مێژووی خێزان، بۆماوەیی، و لەوانەیە هەوکردنی ڤایرۆسی. جۆری دووەمی شەکرە: کێشی زیادە، ناچالاکی، مێژووی خێزان، تەمەن، بەرزی پەستانی خوێن، ئاستی کۆلیسترۆڵی نائاسایی و سێ گلیسیرید.
• شەکرەی دووگیانی: مێژووی شەکرەی دووگیانی، مێژووی خێزانی شەکرە، کێشی زیادە، تەمەنی لە سەرووی ٢٥ ساڵەوە، ڕەگەزی غەیرە سپی پێست.

دەستنیشانکردن

• پشکنینی گلوکۆزی خوێن لە کاتی ڕۆژوودا. پشکنینی بەرگەگرتنی گلوکۆزی زارەکی. پشکنینی هیمۆگلۆبین A1c پشکنینی شەکری خوێن بە شێوەیەکی هەڕەمەکی.

چارەسەر

• جۆری یەکەمی شەکرە: چارەسەری ئەنسۆلین، خۆراکی تەندروست، وەرزشی بەردەوام، چاودێریکردنی شەکری خوێن. جۆری دووەمی شەکرە: گۆڕینی شێوازی ژیان (خۆراک و وەرزشکردن)، دەرمانی زارەکی، چارەسەری ئەنسۆلین، چاودێریکردنی شەکری خوێن.
• شەکرەی دووگیانی: پلانی تایبەتی ژەمەکان، چالاکیی جەستەیی، و لەوانەیە ئەنسۆلین.

بەڕێوەبردن

• چاودێریکردنی بەردەوامی ئاستی شەکری خوێن.
• پەیڕەوکردنی پلانی خواردنی تەندروست. چالاکیی جەستەیی بەردەوام.
• پابەندبوون بە دەرمان.
• پشکنینی بەردەوام بۆ چاودێریکردن و بەڕێوەبردنی ئاڵۆزییەکان.