calcium

دەربارە:

• زانیارییە سەرەتاییەکان:
- پێناسەی ڤایتامین: کالسیۆم کانزایەکی گرنگە کە لە جەستەدا بوونی هەیە و ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە چەندین کرداری بایۆلۆجیدا.
- جۆری ڤایتامین: کالسیۆم کانزایە، نەک ڤیتامین. لە ئاودا ناتوێتەوە و چەوریشدا ناتوێتەوە، بەڵکو بە شێوەی ئایۆنی لەناو ئاودا دەتوێتەوە.
- گرنگی بۆ جەستە: کالسیۆم گرنگە بۆ دروستکردن و پاراستنی ئێسک و ددانەکان، گرنگە بۆ کارکردنی ماسولکەکان، دەمارەکان، و خوێن مەیین.

• تایبەتمەندییە بایۆکیمیاییەکان:
- کارکردنی مۆلیکیولی: کالسیۆم وەک نامەبەری دووەم (second messenger) کار دەکات لە زۆرێک لە خانەکاندا، یارمەتی ڕێکخستنی ئەنزیمەکان و هۆڕمۆنەکان دەدات. هەروەها ڕۆڵی هەیە لە گرژبوونی ماسولکەکان و گواستنەوەی نێرڤەکان.
- میتابۆلیزم و هەڵمژین: کالسیۆم لە ڕیخۆڵە باریکەدا هەڵدەمژرێت. ڤیتامین دی یارمەتی هەڵمژینی کالسیۆم دەدات. هەندێک هۆکار هەن کە دەتوانن کاریگەری بکەنە سەر هەڵمژینی کالسیۆم، وەک بوونی فیتات و ئۆکسالات لە خۆراکدا.
- کۆکردنەوە لە جەستەدا: نزیکەی 99% ی کالسیۆمی جەستە لە ئێسک و ددانەکاندا کۆدەبێتەوە.
- ماوەی مانەوە لە جەستەدا: کالسیۆم بەردەوام لە جەستەدا دەسوڕێتەوە، لە نێوان ئێسک و خوێندا. گورچیلەکان یارمەتی ڕێکخستنی ئاستی کالسیۆم دەدەن لە خوێندا.

• کاریگەرییەکانی تەندروستی:
- کارکردنی سەرەکی: دروستکردن و پاراستنی ئێسک و ددانەکان، کارکردنی ماسولکەکان و دەمارەکان، خوێن مەیین.
- کاریگەری لەسەر سیستەمەکانی جەستە: کاریگەری لەسەر سیستەمی ئێسکەپەیکەر، سیستەمی ماسولکە، سیستەمی دەمار، و سیستەمی خوێن.
- سوودەکانی تەندروستی: بەهێزکردنی ئێسک و ددانەکان، ڕێگریکردن لە پووکانەوەی ئێسک (Osteoporosis)، یارمەتیدانی کارکردنی ماسولکەکان و دەمارەکان، ڕێکخستنی لێدانی دڵ.
- ڕۆڵی لە پێشگیری لە نەخۆشی: ڕێگریکردن لە پووکانەوەی ئێسک، ڕەنگە یارمەتی کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە شێرپەنجەی کۆڵۆن بدات.

• سەرچاوەکانی سروشتی:
- خۆراکە سەرەکییەکان: شیر و بەرهەمەکانی شیر (ماست، پەنیر)، سەوزە گەڵا سەوزەکان (بڕۆکلی، کەلەرم)، ماسی سەلەمۆن، بادەم، تۆفو.
- میقداری بەردەست لە خۆراکەکاندا: میقداری کالسیۆم لە خۆراکەکاندا جیاوازە. بۆ نموونە، پەرداخێک شیر نزیکەی 300 میلیگرام کالسیۆمی تێدایە.
- فاکتەرەکانی کاریگەر لەسەر هەڵمژین: ڤیتامین دی، تەمەن، هۆڕمۆنەکان، و هەندێک نەخۆشی دەتوانن کاریگەری بکەنە سەر هەڵمژینی کالسیۆم.

• تایبەتمەندییە تایبەتەکان:
- خاڵە گرنگەکان: کالسیۆم پێویستە بۆ هەموو تەمەنەکان، بەتایبەتی بۆ منداڵان و هەرزەکاران بۆ گەشەکردنی ئێسک، و بۆ ژنان لە تەمەنی دووگیانی و شیرداندا، و بۆ بەساڵاچووان بۆ پاراستنی ئێسک.
- جیاوازی لە ڤایتامینە هاوشێوەکان: کالسیۆم کانزایە، نەک ڤیتامین. ڤیتامین دی یارمەتی هەڵمژینی کالسیۆم دەدات.
- زانیارییە کلینیکییەکان: پشکنینی خوێن دەتوانێت ئاستی کالسیۆم لە خوێندا دیاری بکات. کەمی کالسیۆم دەتوانێت ببێتە هۆی پووکانەوەی ئێسک و کێشەی تەندروستی تر.